Czy współczynniki UEFA mają znaczenie w zakładach na Ligę Mistrzów?

Czym są współczynniki UEFA?

Każda drużyny, która bierze udział w rozgrywkach Ligi Mistrzów i Ligi Europy UEFA, uzyskuje konkretny współczynnik. Punkty do współczynnika są przyznawane na podstawie kombinacji wyników poszczególnych meczów i tego, jak daleko dana drużyna awansowała w rozgrywkach.

W przypadku Ligi Mistrzów punkty współczynnika są przyznawane w następujący sposób:

Punkty współczynnika z Ligi Mistrzów UEFA

Turniej	Punkty
Wygrany mecz	2
Remis	1
Zakwalifikowanie się do fazy grupowej	4
Zakwalifikowanie się do 1/8 finału	5
Zakwalifikowanie się do ćwierćfinału, półfinału i finału	1 za rundę

Drużyna grająca w Lidze Mistrzów może zdobyć maksymalnie 38 punktów na sezon (uwaga: w sezonie 2019/2020 ćwierćfinały i półfinały były rozgrywane w trybie jednomeczowym i za zwycięstwo były przyznawane 3 punkty, co oznacza, że Bayern Monachium zdobył 36 na 36 możliwych punktów).

Współczynniki UEFA są liczbową reprezentacją postępów drużyn w europejskich pucharach w ostatnich sezonach.

W Lidze Mistrzów współczynniki odgrywają ważną rolę w losowaniu do fazy grupowej, kiedy to 32 drużyny dzieli się na 4 koszyki po 8 zespołów. Koszyk 1 obejmuje zwycięzców zeszłorocznej Ligi Mistrzów i Ligi Europy oraz 6 mistrzów z sześciu najlepszych europejskich lig według współczynnika (jeśli któraś z tych 6 drużyn wygrała też Ligę Mistrzów lub Ligę Europy, ich miejsce zajmują drużyny z lig na miejscach 7 i 8 w rankingu).

W koszykach 2, 3 i 4 umieszcza się pozostałe 24 zespoły w kolejności zgodnej ze współczynnikiem wyznaczonym na podstawie poprzednich pięciu sezonów. Konsekwencją takich zasad jest to, że drużyna z koszyka 1 może mieć niższy współczynnik niż klub z jednego z pozostałych koszyków.

Prawdopodobnie najważniejszą kwestią jest to, że współczynniki UEFA nie służą do aktualnej oceny formy drużyny, tylko pozwalają zobaczyć w formie liczbowej, jak dany zespół radził sobie w europejskich rozgrywkach w minionych sezonach.

Na przykład w sezonie 2018/2019, w którym Liverpool wygrał Ligę Mistrzów, na początku współczynnik Liverpoolu plasował ten klub na 16. miejscu w rankingu. Było to spowodwane faktem, że Liverpool nie występował w żadnych europejskich pucharach w sezonach 2013/2014 i 2016/2017.

Jak często wygrywa drużyna z wyższym współczynnikiem UEFA?

Aby w łatwy sposób ocenić, w jakim zakresie współczynniki UEFA mogą być przydatne, należy sprawdzić, ile drużyn z dwoma najwyższymi współczynnikami w swojej grupie Ligi Mistrzów zakwalifikowało się do 1/8 finału oraz ile kolejnych meczów fazy pucharowej wygrał klub z wyższym współczynnikiem.

Oto statystyki z ostatnich pięciu sezonów Ligi Mistrzów:

Sezon	Drużyny z dwoma najwyższymi współczynnikami w grupie, które uzyskały awans	Mecze fazy pucharowej wygrane przez zespół z wyższym współczynnikiem
2016/2017	14 z 16	11 z 15
2017/2018	9 z 16	11 z 15
2018/2019	12 z 16	5 z 15
2019/2020	12 z 16	8 z 15
2020/2021	10 z 16	—

Oznacza to, że jeśli w tym czasie drużyna miała jeden z dwu najwyższych współczynników w swojej grupie Ligi Mistrzów, uzyskiwała awans z grupy w 71,25% przypadków. Natomiast zespoły z wyższym współczynnikiem wygrywały 58,33% meczów fazy pucharowej.

Można to uznać za całkiem solidny wynik, czyli do pewnego stopnia wysoki współczynnik sugeruje dobry występ zespołu w Lidze Mistrzów. Jednak te statystyki nie uwzględniają konkretnych drużyn oraz, co ważniejsze, różnic ich współczynników.

Dlatego na potrzeby dokładnej oceny, jak często drużyna z wyższym współczynnikiem UEFA będzie wygrywać mecze Ligi Mistrzów, zestawiono wyniki 471 meczów z turniejów w sezonach 2017/2018, 2018/2019 i 2019/2020 oraz meczów fazy grupowej w sezonie 2020/21. Użyto współczynników klubów z początku sezonu.

Drużyny z wyższym współczynnikiem UEFA zostały podzielone na 3 grupy: zespoły z współczynnikiem wyższym o od 0,5 do 19,5 pkt niż przeciwnik (grupa 1), zespoły z współczynnikiem wyższym o od 20 do 39,5 pkt (grupa 2) oraz drużyny, których współczynnik był o co najmniej 40 pkt wyższy (grupa 3).

Przewaga wynikająca z wyższego współczynnika UEFA	Zwycięstwo	Remis	Porażka
0,5–19,5 pkt (grupa 1)	36,84%	28,07%	35,09%
20–39,5 pkt (grupa 2)	46,57%	23,28%	30,15%
40 pkt lub więcej (grupa 3)	61,70%	19,15%	19,15%

Z tych danych wyraźnie wynika (co nie jest zaskoczeniem), że istnieje pewna zależność między przewagą wynikającą z wyższego współczynnika UEFA niż przeciwnik a częstotliwością wygranych meczów Ligi Mistrzów.

Jednak mimo że we wszystkich trzech grupach zanotowano więcej zwycięstw niż porażek, statystyki wahały się od symbolicznej przewagi w grupie 1, aż do trzykrotnie większej liczby zwycięstw w porównaniu do porażek w grupie 3. Warto też zauważyć, że drużyny z wyższym współczynnikiem wygrały niewiele ponad połowę meczów (54,41%), ale miały więcej przegranych (24,31%) niż remisów (21,28%).

Możemy też spojrzeć na te wyniki z dokładniejszej perspektywy, na przykład czy na przewagę wynikającą z wyższego współczynnika wpływa miejsce rozegrania spotkania (u siebie bądź na wyjeździe):

Przewaga wynikająca z wyższego współczynnika UEFA	Mecz u siebie				Mecz na wyjeździe
	Zwycięstwo	Remis	Porażka		Zwycięstwo	Remis	Porażka
0,5–19,5 pkt (grupa 1)	41,37%	34,48%	24,15%		34,48%	27,58%	37,94%
20–39,5 pkt (grupa 2)	58,97%	15,38%	25,65%		33,33%	33,34%	33,33%
40 pkt lub więcej (grupa 3)	66,10%	15,25%	18,65%		57,80%	22,02%	20,18%

Wcześniejsza proporcjonalna zależność nie zmienia się w przypadku meczów u siebie, jednak zanika całkowicie w meczach na wyjeździe. Drużynom z grup 1 i 2 nie udało się zanotować większej liczby zwycięstw na wyjeździe niż porażek, przy czym drużyny w grupie 2 miały niższą częstotliwość wygranych niż w grupie 1.

Wynika z tego, że aby wygrywać niezależnie od miejsca rozgrywania meczu, uczestnicy Ligi Mistrzów muszą mieć nad rywalem przewagę współczynnika na poziomie co najmniej 40 punktów. Taka przewaga często jest możliwa tylko w sytuacji, gdy druga drużyna w ciągu ostatnich pięciu sezonów nie grała przynajmniej przez jeden sezon w europejskich pucharach i/lub nie awansowała z fazy grupowej w żadnym ważnym europejskim turnieju.

W przypadku tych meczów można zwrócić uwagę na rozbieżność między częstotliwością wygranych w fazie grupowej i w fazie pucharowej. Na podstawie wcześniejszych statystyk można oczekiwać, że w tym drugim przypadku liczba wygranych będzie mniejsza.

Przewaga wynikająca z wyższego współczynnika UEFA	Faza grupowa				Faza pucharowa
	Zwycięstwo	Remis	Porażka		Zwycięstwo	Remis	Porażka
0,5–19,5 pkt (grupa 1)	37,36%	34,09%	28,55%		28,57%	21,43%	50,00%
20–39,5 pkt (grupa 2)	45,44%	31,48%	23,08%		47,62%	0,00%	52,38%
40 pkt lub więcej (grupa 3)	66,30%	18,23%	15,47%		45,65%	19,57%	34,78%

Wynika z tego, że przewaga wynikająca ze współczynnika odgrywa większą rolę w meczach fazy grupowej. Drużyny z grupy 2 wygrywały częściej w fazie pucharowej niż grupowej, ale przewagę wygranych nad przegranymi odnotowały tylko w fazie pucharowej.

We wszystkich 3 grupach odsetek przegranych był znacznie wyższy w fazie pucharowej niż grupowej (w grupach 2 i 3 był ponad dwukrotnie razy wyższy). Zespoły z grupy 1 przegrały połowę meczów w fazie pucharowej, co oznacza, że wyższy współczynnik nie przełożył się na wyraźną przewagę.

Czy współczynniki UEFA są przydatne w zakładach?

Z powyższych danych można wyciągnąć ciekawe wnioski. Przede wszystkim największe prawdopodobieństwo wygrania meczu w Lidze Mistrzów występuje na swoim stadionie w fazie grupowej.

Zasadniczo przydatność współczynnika UEFA jest znacznie ograniczona.

To nic odkrywczego, jednak wynika z tego, że łatwiej przewidzieć mecze fazy grupowej niż fazy pucharowej oraz że w turnieju faworytami są zespoły z większym doświadczeniem.

Przydatność współczynnika UEFA jako zasobu bukmacherskiego jest w oczywisty sposób ograniczona. W piłce nożnej 5 sezonów to długi okres, w którym kluby i ich zawodnicy, sztab szkoleniowy oraz sytuacja finansowa mogą znacząco się zmienić.

Współczynnik jest obliczany na podstawie danych skumulowanych z tego czasu, co może sugerować, że wyniki drużyny w europejskich pucharach są na bardziej wyrównanym poziomie niż w rzeczywistości.

Na przykład na początku sezonu 2020/2021 Ajax miał 21. współczynnik UEFA na poziomie 69,5. Jednak 49 z tych punktów pochodzi z dwóch sezonów, w których Ajax dochodził do finału Ligi Europy i półfinału Ligi Mistrzów. W pozostałych trzech sezonach klubowi dwa razy nie udało się zakwalifikować do fazy grupowej Ligi Mistrzów i raz został z fazy grupowej wyeliminowany.

Współczynnik można też zakwestionować pod tym względem, że łączy wyniki w Lidze Mistrzów i Lidze Europy, a między tymi rozgrywkami jest wyraźna różnica jakości — żaden ze zdobywców pucharu Ligi Europy nie zakwalifikował się w kolejnym sezonie dalej niż do 1/8 finału Ligi Mistrzów. Ponadto współczynnik nigdy nie będzie odzwierciedlał formy, kontuzji ani innych czynników, które mogą mieć wpływ na prawdopodobieństwo wygranej w danym meczu.

Dlatego przydatność współczynników UEFA dla indywidualnych obstawiających jest bezpośrednio powiązana z tym, jaki miał wpływ na dotychczasowe wyniki i trendy w zakładach piłkarskich.

Tak jak w przypadku innych narzędzi przydatnych do zawierania zakładów na podstawie danych, współczynnika nie należy stosować jako jedynej metody przewidywania wyników, a jako jeden z wielu składników analizy przed obstawieniem meczu Ligi Mistrzów.